Podatek od spadków i darowizn to należność, którą musimy uiścić, gdy otrzymujemy majątek w drodze dziedziczenia (spadku) lub darowizny. W Polsce obowiązują określone zasady opodatkowania takich nieodpłatnych przekazań majątku – wysokość podatku zależy od wartości otrzymanego majątku oraz od stopnia pokrewieństwa między obdarowanym a darczyńcą (lub spadkobiercą a spadkodawcą). W 2025 roku przepisy te są szczególnie korzystne dla najbliższej rodziny dzięki wysokim kwotom wolnym od podatku i pełnemu zwolnieniu dla tzw. grupy zerowej. Poniżej wyjaśniamy krok po kroku najważniejsze kwestie: kto musi zapłacić podatek od darowizny lub spadku, ile on wynosi, jakie są grupy podatkowe i kwoty wolne od podatku, kiedy zgłosić nabycie majątku do urzędu skarbowego oraz jakie istnieją zwolnienia z podatku.
Kto musi zapłacić podatek od darowizny lub spadku?
Obowiązek zapłaty podatku od spadków i darowizn ciąży na osobie, która otrzymuje majątek w drodze spadku lub darowizny (tzw. nabywcy). To znaczy, że podatek płaci spadkobierca lub obdarowany, a nie osoba przekazująca majątek. Podatek należy się jednak tylko od nadwyżki ponad kwotę wolną od podatku – jeśli wartość otrzymanego majątku nie przekracza ustawowego limitu (zależnego od stopnia pokrewieństwa), żadna danina się nie należy. Co więcej, członkowie najbliższej rodziny mogą skorzystać ze specjalnego zwolnienia i nie płacić podatku bez względu na wartość spadku czy darowizny – warunkiem jest jednak zgłoszenie nabycia majątku w przewidzianym terminie (o czym poniżej).
W praktyce podatku od darowizny 2025 lub spadku nie zapłacimy, jeżeli:
- należymy do grupy zerowej (najbliższa rodzina) i dopełnimy formalności zgłoszeniowych – wtedy obowiązuje pełne zwolnienie z podatku,
- albo wartość majątku od danej osoby mieści się w limicie kwoty wolnej od podatku dla naszej grupy podatkowej (np. otrzymany spadek po dalekim krewnym jest niewielkiej wartości).
Jeśli jednak wartość przekroczy kwotę wolną i nie przysługuje nam całkowite zwolnienie (bo np. dotyczy dalszej rodziny lub nie dopełnimy wymogów formalnych), wtedy trzeba będzie zapłacić podatek według stawek opisanych poniżej. Podatek ten jest progresywny – jego stawki rosną wraz z wartością nadwyżki ponad kwotę wolną i wynoszą od kilku do kilkunastu procent, w zależności od grupy podatkowej.
Uwaga: Podatek od spadków i darowizn dotyczy wyłącznie osób fizycznych. Jeśli przekazanie majątku następuje między firmami lub innymi podmiotami, mogą mieć zastosowanie inne przepisy (np. podatek od czynności cywilnoprawnych lub przepisy o darowiznach w podatkach dochodowych).
Grupy podatkowe przy spadkach i darowiznach
Wysokość podatku zależy od tzw. grupy podatkowej, do której zaliczany jest obdarowany lub spadkobierca względem osoby, od której otrzymuje majątek. Polska ustawa wyróżnia trzy grupy podatkowe według stopnia pokrewieństwa (oraz tzw. grupę „zerową” dla najbliższych). Do każdej grupy przypisane są inne limity zwolnień i stawki podatkowe. Im bliższa relacja, tym korzystniejsze zasady (wyższa kwota wolna i niższe stawki). Poniżej zestawienie grup podatkowych:
- I grupa podatkowa: najbliższa rodzina – zaliczamy tu m.in. małżonka, zstępnych (dzieci, wnuki, prawnuki, także pasierb), wstępnych (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie), rodzeństwo, ojczyma i macochę, a także teściów, zięcia i synową.
- II grupa podatkowa: dalsi krewni – np. zstępni rodzeństwa (dzieci/bratanice/siostrzeńcy rodzeństwa), rodzeństwo rodziców (ciocie, wujowie), zstępni pasierbów oraz małżonkowie: pasierbów, rodzeństwa, innych zstępnych itd. (np. mąż wnuczki).
- III grupa podatkowa: pozostali nabywcy – wszystkie inne osoby, niespokrewnione lub bardzo daleko spokrewnione, które nie mieszczą się w grupie I ani II (np. osoby obce).
W ramach I grupy wyróżnia się dodatkowo tzw. grupę zerową, obejmującą najbliższą rodzinę: małżonka, rodziców, dziadków, dzieci, wnuki, prawnuki, rodzeństwo, ojczyma i macochę oraz pasierba. Osoby te korzystają z pełnego zwolnienia z podatku, pod warunkiem zgłoszenia nabycia spadku/darowizny w terminie 6 miesięcy i – w przypadku darowizny pieniężnej znacznej wartości – udokumentowania jej otrzymania (np. przelewem na konto). Grupa zerowa nie jest formalnie kolejną grupą podatkową w ustawie, lecz potoczną nazwą wyjątku – w praktyce członkowie najbliższej rodziny należą do I grupy, ale dzięki przepisom art. 4a ustawy mogą nie płacić podatku w ogóle.
Podsumowanie: Przynależność do grupy I oznacza najniższy podatek (lub brak podatku), do grupy III – najwyższy. Przykładowo, rodzic przekazujący dziecku darowiznę może skorzystać ze zwolnienia (grupa zerowa), ale już darowizna między osobami niespokrewnionymi będzie opodatkowana według mniej korzystnych zasad (grupa III).
Kwoty wolne od podatku
Kwota wolna od podatku to limit wartości majątku, jaki można otrzymać łącznie od jednej osoby (lub po jednej osobie – w przypadku spadku) w ciągu 5 lat, bez obowiązku zapłaty podatku. Dopiero nadwyżka ponad tę kwotę podlega opodatkowaniu. Wysokość kwoty wolnej zależy od grupy podatkowej (stopnia pokrewieństwa). Od 1 lipca 2023 r. obowiązują znacznie podwyższone limity kwot wolnych, które są aktualne również w 2025 roku:
- 36 120 zł – dla osób należących do I grupy podatkowej.
- 27 090 zł – dla osób z II grupy podatkowej.
- 5 733 zł – dla osób z III grupy podatkowej.
(Dla porównania, przed 1 lipca 2023 r. limity te były znacznie niższe – np. 10 434 zł w I grupie. Obecne kwoty wolne 36 120 / 27 090 / 5 733 zł obowiązują nadal w 2025 roku).
Jak działa kwota wolna? Jeśli wartość darowizny lub spadku nie przekracza powyższych kwot – podatek w ogóle nie wystąpi. Ważne jest jednak sumowanie wartości: liczy się łączna wartość majątku otrzymanego od tej samej osoby w ciągu ostatnich 5 lat. Przykładowo, jeżeli ciotka (II grupa) darowała nam kolejno: 5 tys. zł w 2022 r. i 25 tys. zł w 2025 r., to sumuje się to do 30 tys. zł w ciągu 5 lat – przekroczyliśmy limit 27 090 zł, więc od nadwyżki (ok. 2 910 zł) będzie należny podatek. Natomiast pojedyncza darowizna 20 tys. zł od siostry (I grupa) jest poniżej 36 120 zł, więc w ogóle nie podlega opodatkowaniu ani zgłoszeniu (zwolniona jest z mocy ustawy).
Kwota wolna a zgłoszenie dla najbliższych: Osoby z grupy zerowej mają pewne ułatwienie – jeśli chcą skorzystać z pełnego zwolnienia, muszą zgłosić nabycie nawet wtedy, gdy wartość przekracza kwotę wolną (36 120 zł dla I grupy). W praktyce najbliższa rodzina nie ma limitu kwotowego – może otrzymać dowolną kwotę bez podatku, byleby dopełnić obowiązku zgłoszenia w terminie. Natomiast gdy najbliżsi otrzymują drobne darowizny poniżej 36 120 zł, formalne zgłoszenie do urzędu nie jest wymagane (są one zwolnione z mocy prawa i mieszczą się w limicie) – choć oczywiście można je zgłosić, nie ma takiego obowiązku.
Uwaga: Jeśli wartość spadku lub darowizny przekracza kwotę wolną, podatek obliczany jest tylko od nadwyżki ponad tę kwotę, a nie od całości. Przykładowo, otrzymując darowiznę 40 tys. zł od brata (I grupa), podatek liczymy od 40 000 – 36 120 = 3 880 zł (nadwyżki), a nie od całych 40 tys. zł.
Ile wynosi podatek od spadku i darowizny? (stawki podatkowe)
Wysokość podatku od spadków i darowizn jest określona skalą progresywną – im większa nadwyżka ponad kwotę wolną, tym wyższa stawka. Stawki zależą też od grupy podatkowej. Aktualnie (2025 r.) stawki podatku mieszczą się w przedziale od 3% do 20% wartości nabytego majątku ponad kwotę wolną. Najniższe stawki dotyczą najbliższej rodziny z I grupy (3–7%), a najwyższe dotyczą obcych osób z III grupy (12–20%). Poniżej przedstawiamy szczegółowe stawki podatku od spadków i darowizn dla każdej grupy (obowiązujące od 1 lipca 2023):
- I grupa podatkowa:
- do 11 833 zł nadwyżki ponad kwotę wolną – podatek 3%,
- od 11 833 zł do 23 665 zł nadwyżki – 355 zł + 5% od nadwyżki ponad 11 833 zł,
- powyżej 23 665 zł nadwyżki – 946,60 zł + 7% od nadwyżki ponad 23 665 zł.
- II grupa podatkowa:
- do 11 833 zł nadwyżki – 7%,
- od 11 833 zł do 23 665 zł nadwyżki – 828,40 zł + 9% od nadwyżki ponad 11 833 zł,
- powyżej 23 665 zł nadwyżki – 1 893,30 zł + 12% od nadwyżki ponad 23 665 zł.
- III grupa podatkowa:
- do 11 833 zł nadwyżki – 12%,
- od 11 833 zł do 23 665 zł nadwyżki – 1 420 zł + 16% od nadwyżki ponad 11 833 zł,
- powyżej 23 665 zł nadwyżki – 3 313,20 zł + 20% od nadwyżki ponad 23 665 zł.
Jak widać, podatek od darowizny lub spadku w I grupie jest relatywnie niski (maksymalnie 7% przy największych kwotach do opodatkowania). Dla porównania, w III grupie może sięgnąć nawet 20%. Warto podkreślić, że stawki te dotyczą tylko nadwyżki ponad kwotę wolną, a nie całej wartości majątku.
Przykład: Jeśli obca osoba (III grupa) zapisze nam w spadku np. mieszkanie o wartości 100 000 zł, to najpierw odejmujemy kwotę wolną 5 733 zł, pozostaje 94 267 zł do opodatkowania. Podatek wyniesie: 12% od 11 833 zł + 16% od kolejnych 11 832 zł + 20% od reszty (94 267 – 23 665 = 70 602 zł) plus sumy stałe z poszczególnych progów. W przybliżeniu da to ok. 15,5 tys. zł podatku. Natomiast analogiczny spadek 100 000 zł otrzymany od matki (I grupa, grupa zerowa) będzie całkowicie zwolniony z podatku, o ile zgłosimy go w terminie 6 miesięcy.
Uwaga: Jeżeli nabywca nie zgłosi na czas spadku lub darowizny, a fakt ten wyjdzie na jaw dopiero podczas kontroli skarbowej lub postępowania podatkowego (np. podatnik “przypomni” sobie o darowiźnie dopiero w toku pytania urzędnika), wówczas podatek może wynieść aż 20% od całości nabytego majątku – jest to tzw. stawka sankcyjna za niezgłoszone darowizny. Sankcyjna stawka 20% ma zastosowanie niezależnie od grupy pokrewieństwa, jeśli podatku nie zapłacono i nie dopełniono obowiązku zgłoszenia w terminie. Dlatego tak ważne jest przestrzeganie terminów zgłoszeń opisanych poniżej.
Zgłoszenie spadku lub darowizny do urzędu skarbowego
Kiedy i jak zgłosić nabycie majątku? To zależy od tego, czy przysługuje nam zwolnienie jako najbliższej rodzinie, czy też będziemy płacić podatek. Obowiązują dwa podstawowe terminy:
- 6 miesięcy – tyle czasu ma najbliższa rodzina (grupa zerowa) na zgłoszenie nabycia spadku lub darowizny, aby skorzystać z pełnego zwolnienia z podatku. Zgłoszenia dokonuje się poprzez złożenie formularza SD-Z2 w urzędzie skarbowym. Termin 6 miesięcy liczy się od dnia powstania obowiązku podatkowego (np. od dnia otrzymania darowizny do ręki, od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu o nabyciu spadku, itp.). Brak zgłoszenia w tym terminie oznacza utratę zwolnienia – wtedy najbliżsi zapłacą podatek na zasadach ogólnych I grupy.
- 1 miesiąc – tyle wynosi termin na złożenie właściwej deklaracji podatkowej (SD-3) i zapłatę podatku dla pozostałych przypadków, czyli gdy nie przysługuje zwolnienie dla grupy 0. Osoby z II i III grupy (oraz z I grupy, które nie spełniają warunków zwolnienia) muszą w ciągu miesiąca od otrzymania majątku złożyć zeznanie podatkowe SD-3 we właściwym urzędzie skarbowym, wykazując wartość nabytego mienia. Na podstawie deklaracji urząd wyliczy podatek i wyda decyzję z kwotą do zapłaty (podatek trzeba uiścić w terminie 14 dni od doręczenia decyzji).
W przypadku dziedziczenia, 6-miesięczny termin dla najbliższych liczy się od momentu uprawomocnienia się orzeczenia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku albo od daty sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia u notariusza (czyli formalnego potwierdzenia praw do spadku). Jeżeli spadkobierca z najbliższej rodziny nie zgłosi spadku w pół roku, traci prawo do zwolnienia. Podatek będzie wtedy naliczony według stawek grupy I.
Darowizny u notariusza: Jeśli darowizna dokonywana jest w formie aktu notarialnego (np. przekazanie mieszkania u notariusza), to notariusz jako płatnik zgłasza i odprowadza podatek od razu – w takiej sytuacji osoba obdarowana nie musi samodzielnie składać SD-3 ani SD-Z2. Co ważne, notariusz od razu uwzględni zwolnienia i kwoty wolne wynikające z przepisów. Natomiast przy darowiźnie dokonanej bez aktu notarialnego (np. przekazanie gotówki, przelew bankowy, darowanie ruchomości), ciężar zgłoszenia spoczywa na obdarowanym. W praktyce przy darowiźnie pieniężnej w rodzinie najlepiej przekazać ją przelewem bankowym z odpowiednim tytułem – będzie to dowód dla urzędu skarbowego, ułatwiający zgłoszenie i skorzystanie ze zwolnienia (urząd wymaga udokumentowania otrzymania większych kwot od najbliższych, jeśli suma darowizn od jednej osoby przekraczała dawny limit zwolnienia).
Ważne: Jeżeli dowiesz się o spadku lub darowiźnie po upływie 6 miesięcy (np. wcześniej nie byłeś świadomy, że zostałeś uwzględniony w testamencie) – nadal możesz skorzystać ze zwolnienia dla najbliższej rodziny. W takiej sytuacji powinieneś zgłosić nabycie niezwłocznie po uzyskaniu informacji, wraz z wyjaśnieniem przyczyn opóźnienia. Przepisy przewidują taką możliwość w wyjątkowych przypadkach (usprawiedliwione przekroczenie terminu).
Zwolnienia z podatku od darowizn i spadków
Kto jest zwolniony z podatku od darowizny lub spadku? Najważniejsze zwolnienie dotyczy najbliższej rodziny (grupa 0) – małżonków, dzieci, wnuków, prawnuków, rodziców, dziadków, rodzeństwa, ojczyma, macochy oraz pasierbów. W praktyce oznacza to, że te osoby mogą otrzymać dowolnej wartości spadek lub darowiznę i nie zapłacą od tego podatku, jeśli tylko zgłoszą ten fakt w urzędzie skarbowym w terminie 6 miesięcy od otrzymania majątku (formularz SD-Z2). Zwolnienie to nie nakłada żadnych dodatkowych warunków co do wykorzystania darowizny – np. pieniądze otrzymane od rodziców można wydać na dowolny cel. Dzięki temu przekazy majątku w najbliższej rodzinie są preferencyjne i de facto nieopodatkowane.
Poza najbliższą rodziną, zwolnienia z podatku od spadków i darowizn dotyczą także innych, specyficznych sytuacji przewidzianych w ustawie, m.in.:
- Drobne darowizny zwyczajowe – np. prezenty ślubne, urodzinowe, imieninowe itp., o ile ich wartość mieści się w granicach przyjętej uprzejmości (ustawa nie precyzuje kwoty, ale jeśli są to typowe upominki okazjonalne, nie powinny podlegać podatkowi).
- Darowizny na cele mieszkaniowe – osoby z I grupy podatkowej mogą dodatkowo skorzystać ze zwolnienia do określonej kwoty, jeśli przeznaczą otrzymane pieniądze na cele mieszkaniowe (np. budowę domu, zakup mieszkania, spłatę kredytu hipotecznego). Zwolnienie to ma jednak limit (np. do ok. 10–11 tys. zł od jednego darczyńcy, 20–22 tys. zł łącznie od wielu darczyńców, w okresie 5 lat) i wymaga udokumentowania wydatków na mieszkanie.
- Spadki/darowizny dla Skarbu Państwa i samorządów – nabycie majątku przez państwo, jednostki samorządu terytorialnego czy np. organizacje pożytku publicznego może być zwolnione (bo trudno, aby państwo samo sobie płaciło podatek). Również darowizny na cele charytatywne (np. kościelne cele dobroczynne) są zwolnione z podatku na mocy odrębnych przepisów.
Większość przeciętnych osób zainteresuje jednak głównie zwolnienie dla najbliższych. To właśnie dzięki niemu przekazywanie majątku w rodzinie – czy to w formie darowizny za życia, czy w spadku po śmierci – nie powoduje obciążeń podatkowych, o ile pamiętamy o dopełnieniu formalności. Dla bezpieczeństwa warto zawsze udokumentować przekazanie większej darowizny (np. przelewem bankowym z tytułem “darowizna”), zachować dokumenty potwierdzające nabycie spadku i terminowo złożyć zgłoszenie do urzędu skarbowego. Wtedy podatek od darowizny 2025 czy spadku nas nie dotknie, albo zapłacimy go w minimalnej wymaganej wysokości.
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
1. Kiedy trzeba zapłacić podatek od darowizny lub spadku?
Podatek płacimy tylko wtedy, gdy wartość majątku przekracza kwotę wolną właściwą dla danej grupy podatkowej i nie przysługuje nam pełne zwolnienie dla najbliższej rodziny. Jeżeli jesteśmy w dalszej grupie (II lub III) albo nie zgłosimy na czas nabycia majątku, wówczas od nadwyżki ponad kwotę wolną zapłacimy podatek według odpowiedniej skali (3–20%). Najbliższa rodzina, która zgłosi spadek/darowiznę w ciągu 6 miesięcy, nie zapłaci podatku wcale.
2. Ile wynosi podatek od spadku?
To zależy od wartości spadku i pokrewieństwa. Jeśli spadkobierca jest najbliższą rodziną (małżonek, dzieci, rodzice itd.) i zgłosi nabycie w terminie – podatek wynosi 0 zł, bez względu na kwotę spadku. W innych przypadkach obowiązuje kwota wolna (36 120 zł dla I grupy, 27 090 zł dla II, 5 733 zł dla III), a nadwyżka ponad ten limit jest opodatkowana stawkami progresywnymi od 3% do 20%. Przykładowo dla spadku w I grupie: nadwyżka do 11 833 zł – 3%, powyżej 23 665 zł – 7% (szczegółową skalę przedstawiono wyżej).
3. Jakie są grupy podatkowe w podatku od spadków i darowizn?
Grupa podatkowa zależy od relacji z darczyńcą/spadkodawcą. I grupa to najbliższa rodzina (m.in. małżonek, zstępni, wstępni, rodzeństwo, pasierb, ojczym, macocha, teściowie, zięć, synowa). II grupa to dalsi krewni (m.in. ciotki, wujowie, siostrzeńcy, pasierbowie i ich małżonkowie, itp.). III grupa to pozostali (osoby niespokrewnione). Dodatkowo wyróżnia się „grupę zerową” – obejmuje ona najbliższych z I grupy (bez teściów oraz zięcia/synowej) i pozwala na pełne zwolnienie z podatku po zgłoszeniu nabycia majątku.
4. Jakie są kwoty wolne od podatku od darowizny i spadku?
Kwoty wolne (limity, do których nie płaci się podatku) wynoszą w 2025 roku: 36 120 zł dla I grupy, 27 090 zł dla II grupy i 5 733 zł dla III grupy. Limity dotyczą łącznej wartości majątku otrzymanego od jednej osoby w ciągu 5 lat. Po ich przekroczeniu podatek naliczany jest od nadwyżki. Najbliższa rodzina (grupa 0) ma de facto nieograniczony limit – może być zwolniona z podatku nawet przy większych kwotach, pod warunkiem zgłoszenia spadku/darowizny w urzędzie skarbowym.
5. Kiedy i jak zgłosić spadek lub darowiznę do urzędu skarbowego?
Najbliżsi krewni korzystający ze zwolnienia powinni zgłosić nabycie na formularzu SD-Z2 w ciągu 6 miesięcy od otrzymania darowizny (lub uprawomocnienia się nabycia spadku). Pozostałe osoby (gdy podatek ma być zapłacony) składają zeznanie SD-3 w ciągu miesiąca od powstania obowiązku podatkowego. Zgłoszenie należy złożyć we właściwym urzędzie skarbowym – osobiście, listownie lub elektronicznie przez e-Urząd Skarbowy. Jeśli darowizna miała formę aktu notarialnego, notariusz sam dopełnia formalności i pobiera podatek, więc dodatkowe zgłoszenie przez obdarowanego nie jest wymagane.
6. Jakie są zwolnienia z podatku od darowizny i spadku?
Najważniejsze zwolnienie dotyczy najbliższej rodziny (małżonek, zstępni, wstępni, rodzeństwo, ojczym, macocha, pasierb) – mogą oni nie płacić podatku w ogóle, jeśli zgłoszą nabycie majątku w terminie (grupa zerowa). Ponadto istnieją zwolnienia szczególne, np. darowizny na cele mieszkaniowe (do określonego limitu), darowizny na cele publiczne lub charytatywne, czy nabycie majątku przez Skarb Państwa i samorządy. Większość typowych sytuacji rodzinnych będzie jednak objęta właśnie zwolnieniem dla grupy 0 albo rozliczona w ramach kwot wolnych dla grup I–III.
Podsumowując: Podatek od spadków i darowizn w 2025 roku dzięki podwyższonym kwotom wolnym rzadziej obciąża podatników, zwłaszcza w przypadku przekazywania majątku w rodzinie. Kluczowe jest ustalenie grupy podatkowej, sumy otrzymanego majątku oraz dopilnowanie terminów zgłoszeń. Dzięki temu możemy legalnie uniknąć podatku od darowizny czy spadku (korzystając z ulg), a gdy podatek już wystąpi – wiemy, jak go obliczyć i uregulować zgodnie z obowiązującymi przepisami. Wszystkie powyższe informacje opierają się na aktualnych regulacjach prawnych, co gwarantuje rzetelność porad. Ważne słowa kluczowe: podatek od darowizny 2025, spadek podatek ile, grupy podatkowe spadek, zwolnienie z podatku od darowizny – wiążą się one z omówionymi zagadnieniami i zostały wyjaśnione w tekście, aby ułatwić zrozumienie tematu i wyszukiwanie potrzebnych informacji.
Więcej artykułów, przeczytasz na naszej stronie taxtalk.pl
Policz swoje podatki naszymi kalkulatorami!